شیوه‌ی ساختمان‌سازی با مصالح بنایی قدیمی‌ترین روش در این حوزه است. وارد شدن آهن‌آلات و بتن در صنعت ساختمان‌سازی، از قرن بیستم، موجب افول روش ساختمان‌سازی با مصالح بنایی شد؛ اما فواید مصالح بنایی از منسوخ شدن این روش جلوگیری کرد. مصالح بنایی شامل سنگ، آجر، بلوک سیمانی و ملات است. فراوانی، سازگاری با طبیعت، در دسترس بودن، مقرون به صرفه بودن و … از ویژگی‌های مصالح بنایی است که موجب محبوبیت ساختمان مصالح بنایی در میان ساختمان‌سازان شده است.
در این مطلب، به معرفی و بررسی همه‌ی نکات مرتبط با ساختمان‌های مصالح بنایی می‌پردازیم. لازم به ذکر است که خدمات بنایی تخصصی است؛ بنابراین، انتخاب یک مجموعه‌ی معتبر جهت اجرای آن اهمیت دارد. مجموعه‌ی آچاره ارائه دهنده‌ی خدمات مورد نیاز شما با منصفانه‌ترین قیمت است. در نتیجه، با ما همراه باشید و سفارش خود را ثبت کنید.
فهرست مطالب
ساختمان مصالح بنایی
ساختمان مصالح بنایی ساختمانی است که در ساخت اسکلت آن از مصالح آجر، بلوک سیمانی، سنگ و ملات استفاده شده باشد. استفاده از مصالح بنایی در ساختمان‌های مصالح بنایی باید به نحوی باشد که دیوارهای مصالح بنایی بارهای قائم و بارهای جانبی را تحمل کند. ساختمان مصالح بنایی مزایا و معایبی دارد که در ادامه خواهیم گفت.
مزایای ساختمان مصالح بنایی
- فراوانی مصالح بنایی
- سهولت در اجرا
- سرعت ساخت بالا
- مقرون به صرفه بودن
- و …
معایب ساختمان مصالح بنایی
- حجم و وزن زیاد مصالح
- بار زیاد ساختمان
- اتصالات ضعیف سازه‌ای
- کاهش دوام دربرابر نیروهای متناوب شدید
- محدودیت در ارتفاع
- و …
انواع ساختمان مصالح بنایی
ساختمان مصالح بنایی خود سه دسته‌ي اصلی دارد:
- ساختمان بنایی غیرمسلح
- ساختمان بنایی مسلح
- ساختمان بنایی محصور شده با کلاف
ساختمان بنایی غیرمسلح
ساختمان‌های بنایی غیرمسلح قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین حالت ساختمان‌های مصالح بنایی است؛ چون مصالح به کار رفته در هنگام ساخت آن صرفاً مصالح بنایی ساده شامل خشت خام، سنگ رودخانه‌ای، بلوک و آجر است. در این نوع از ساختمان‌سازی از میلگردهای فولادی و بتن مسلح در سازه استفاده نمی‌شود. در ساختمان بنایی غیرمسلح تمام بارهای ثقلی و جانبی بر روی دیوارهای مصالح بنایی ساده است.
ساختمان بنایی مسلح
ساختمان‌های بنایی مسلح با استفاده از مصالح آجر، سنگ، بلوک سیمانی، ملات و میلگردهای فولادی ساخته شده‌اند. میلگردهای فولادی برای تقویت سازه‌ای ساختمان کاربرد دارد. نحوه‌ی عملکرد ساختمان مصالح بنایی مسلح به‌گونه‌ای است که دیوارهای بنایی نقش تحمل بارهای ثقلی را دارد و میلگردها نقش افزایش باربری جانبی ساختمان را دارد. در این ساختمان‌ها معمولاً از مصالح بنایی برای تحمل فشار و از میلگردهای فولادی برای تحمل کشش استفاده می‌شود. مسلح کردن ساختمان‌های بنایی از طریق قرار دادن میلگردهای فولادی درون حفره‌های مصالح بنایی مجوف و پرکردن حفره‌ها با ملات یا بتن انجام می‌شود.
ساختمان بنایی محصور شده با کلاف
ساختمان‌های بنایی محصور شده با کلاف با مصالح آجر، سنگ، بلوک سیمانی، ملات و کلاف‌های افقی و عمودی بتن مسلح ساخته می‌شود. دیوارهای بنایی در ساختمان‌های بنایی محصور شده با کلاف نقش تحمل بارهای ثقلی و جانبی را دارد و کلاف‌های بتن مسلح نقش افزایش یکپارچگی و شکل‌پذیری ساختمان را دارد. استفاده از این نوع ساختمان‌سازی با مصالح بنایی در نقاط زلزله‌خیز بلامانع است.
کلاف‌های افقی و عمودی در این نوع از ساختمان‌سازی هر یک نقش خاصی دارند. کلاف‌های افقی، به صورت اعضای کششی یا فشاری، نیروهای ناشی از زلزله را منتقل می‌کند و مانع گسسته شدن اجزای یک ساختمان از هم می‌شود. کلاف‌های عمودی در جهت تبدیل رفتار لغزشی ساختمان به رفتار خمشی تعبیه می‌شود. به طور کلی، کلاف‌ها نقش تقویت سازه و یکپارچه کردن ساختمان را دارند.
ضوابط ساختمان مصالح بنایی
برای اجرای ساختمان‌های مصالح بنایی ضوابط و نکاتی وجود دارد که با رعایت کردن آنها ساختمان مصالح بنایی ما مقاوم و اصولی خواهد بود.
ضوابط پلان ساختمان
- پلان ساختمان‌های مصالح بنایی باید ساده و هندسی باشد.
- طول ساختمان نباید بیش از سه‌برابر عرض آن باشد.
- پیش‌آمدگی‌ها و تورفتگی‌های بیش از حد مجاز نیست.
- پلان باید تقریبا قرینه باشد.
- ساختمان باید تقارن سازه‌ای داشته باشد.
- و …
در صورتی که پلان ساختمان شرایط ذکر شده را نداشته باشد، با ایجاد درزهای انقطاع در آن شرایط را به وجود می‌آوریم؛ یعنی با ایجاد درزهای انقطاع، پلان را تقسیم به قطعات هندسی منظم و متقارن می‌کنیم.
ضوابط ارتفاع ساختمان
- ارتفاع ساختمان مصالح بنایی نباید بیش از دو طبقه (بدون احتساب زیرزمین) باشد.
- تراز بام نسبت به متوسط تراز زمین مجاور بیش از ۸ متر نباشد.
- حداکثر ارتفاع طبقه از کف تا سقف بیش از ۴ متر نباشد. (در صورت کارگذاشتن کلاف اضافه در دیوار حداکثر تا ۶ متر قابل اجراست.)
- و …
ضوابط پیش‌آمدگی ساختمان
- ساختمان مصالح بنایی ترجیحاً فاقد پیش‌آمدگی و تورفتگی باشد.
- در صورت وجود پیش‌آمدگی در ساختمان (بالکن) طول آن ۱.۲ تا ۱.۵ متر مجاز است.
- اگر قسمتی از ساختمان به حال کنسول درآمده است حداکثر بیرون‌زدگی آن بیش از ۱ متر نباشد.
- و …
ضوابط بازشوهای ساختمان
- مجموع سطح بازشوها حداکثر یک‌سوم سطح یک دیوار باشد.
- مجموع سطح بازشوها حداکثر یک‌دوم طول یک دیوار باشد.
- ابعاد بازشوها بیش از ۲.۵ متر نباشد.
- فاصله‌ی افقی دو بازشو از دو‌سوم ارتفاع کوچکترین بازشو طرفین خود کمتر نباشد.
- و …
ضوابط دیوارهای سازه‌ای ساختمان
- تمام دیوارها باید به هم پیوسته باشند و ساختمان در برابر نیروها به طور یکپارچه عمل کند.
- ساختمان باید در دو امتداد عمود برهم قادر به تحمل نیروهای افقی ناشی از زلزله باشد.
- دیوارهای باربر باید در یک راستای قائم تا فونداسیون ادامه داشته باشد.
- و …
ضوابط دیوارهای غیرسازه‌ای ساختمان
- طول دیوار غیرسازه‌ای یا تیغه‌ی بین دو پشت‌بند بیش از ۶ متر نباشد.
- حداقل ضخامت پشت‌بند باید معادل ضخامت دیوار باشد.
- حداقل طول پشت‌بند باید یک‌ششم بزرگترین دهانه‌ی اطراف آن باشد.
- و …
عوامل مؤثر بر تخریب ساختمان مصالح بنایی
- استفاده از مصالح بنایی بی‌کیفیت و نامناسب؛
- عدم تقارن و وجود بی‌نظمی در پلان؛
- پیش‌آمدگی‌های بیش از اندازه شامل کنسول‌ها و بالکن‌های غیرمجاز؛
- ارتفاع بیش از اندازه‌ی ساختمان؛
- ضعف دیوارهای باربر؛
- و …
مشکلات رایج در ساختمان مصالح بنایی
- ترک‌های سازه‌ای؛
- از بین رفتن انسجام ساختمان و جدا شدن اجزا از هم؛
- فروریختن دیوارهای باربر؛
- ترک‌های مورب در کنار بازشوها؛
- فروریختن سقف؛
- و …
رفتار ساختمان مصالح بنایی در برابر نیروها
رفتار ساختمان مصالح بنایی در برابر نیروها وابسته به عوامل مختلفی اعم از چسبندگی مصالح، کیفیت آنها و … است. آجر مصالحی شکننده است و هنگامی که تحت تأثیر حداکثر نیرو قرار می‌گیرد خرد می‌شود. بتن مسلح و فولاد پس از قرار گرفتن تحت تأثیر حداکثر نیرو، پس از رسیدن به حداکثر مقاومت، وارد فاز تغییر شکل می‌شوند. در نتیجه، مهم‌ترین مشکل ساختمان مصالح بنایی عدم شکل‌پذیری مصالح آن است. بنابراین، استفاده از مصالحی که شکل‌پذیری دارند در کنار مصالح بنایی در ساختمان‌های مصالح بنایی موجب افزایش پایداری آنها دربرابر نیروهای شدید می‌شود.
مراحل اجرای ساختمان مصالح بنایی
- پی‌کنی: ابتدا با استفاده از گچ و ریسمان محل پی مشخص می‌شود. سپس، با استفاده از بیل و کلنگ یا بیل مکانیکی کوچک گودبرداری در محل‌های مشخص شده انجام می‌شود.
- اجرای پی: عملیات پی‌ریزی یا پی‌سازی با استفاده از بتن یا سنگ یا مصالح بنایی دیگر انجام می‌شود.
- کرسی‌چینی: برای بالا بردن تراز ساختمان نسبت به معابر از کرسی‌چینی استفاده می‌شود. در حقیقت، کرسی‌چینی حدفاصل فونداسیون تا اجرای دیوار اصلی است. برای کرسی‌چینی از انواع مصالح بنایی استفاده می‌شود؛ اما رایج‌ترین آنها آجر فشاری توپر یا سوراخ‌دار است.
- دیوارچینی: دیوارهای ساختمان‌های مصالح بنایی شامل دیوارهای باربر و غیرباربر است. ضخامت تمام دیوارهای پیرامونی باید ۳۵ سانتیمتر باشد.
- تعبیه‌ی بازشو: تعبیه‌ی بازشوهای بزرگ در ساختمان مصالح بنایی ممنوع است. بهتر است بازشوها در مرکز دیوارها واقع شوند و مایل به گوشه‌ها نباشند. استفاده از نعل درگاه برای مهار دیوار پنجره‌دار ضروری است.
- اجرای سقف: سقف‌های طاق ضربی، تیرچه بلوک، سقف کاذب، سقف شیب‌دار و … از انواع سقف‌هایی است که در ساختمان‌سازی با روش مصالح بنایی کاربرد دارد.
- اجرای تأسیسات: در این مرحله، تأسیسات ساختمان شامل لوله‌کشی‌ها و سیم‌کشی‌ها انجام می‌شود.
- شیب‌بندی بام: مرحله‌ی شیب‌بندی بام برای اجرای شیب مناسب جهت خروج آب از سقف است. همچنین، عملیات قیرگونی یا ایزوگام سقف نیز در این مرحله انجام می‌شود.
- اجرای نما: در این مرحله نمای ساختمان طبق نقشه‌های تأیید شده اجرا می‌شود. معمولاً نمای ساختمان‌های مصالح بنایی ساده و متناسب با مصالح بنایی آن است؛ مثلاً نمای آجری رایج‌ترین نما برای این نوع از ساختمان‌هاست.
- نازک‌کاری: گچ‌کاری سطوح داخلی در این مرحله انجام می‌شود. گچ‌کاری به ضخامت ۲ تا ۳ سانتیمتر اجرا می‌شود. باقی مراحل نازک‌کاری داخلی و خارجی ساختمان نیز در این مرحله و پس از آن انجام می‌شود.
دانلود pdf طراحی ساختمان های بنایی
سخن آخر …
در این مطلب به چیستی ساختمان مصالح بنایی پرداختیم. اجرای این نوع ساختمان‌ها فرآیندی تخصصی است که باید به دست استادبنای ماهر انجام شود. مجموعه‌ی آچاره ارائه دهنده‌ی خدمات متعدد مرتبط با ساختمان‌سازی است؛ مثلاً، خدمات بنایی. همه‌ی خدمات مجموعه به دست متخصصان مجرب انجام می‌شود. کافیست، سفارش خود را ثبت کنید که خدمات خود را دریافت کنید.
خدمات پیشنهادی آچاره: قالیشویی
